ދިވެހިރާއްޖެއަށް މިވަގުތު ދިމާވެފައިވާ އިޤްތިޞާދީ ގޮންޖެހުންތަށް އިތުރަށް ގޯސްވިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައި، ސަރުކާރުން ކުރު އަދި ދިގު މުއްދަތުގެ އިޞްލާޙުތައް ތަންފީޒުކުރަން ޖެހެއެވެ. މި ރިޕޯޓުގައި ބަލައިލާނީ، މިހާރު ދިމާވެފައިވާ މާލީ ހާލަތު ރަނގަޅުކުރުމަށާއި ކުރިމަގުގައި އިޤްތިޞާދު ހަމަޖެހިލުމަށް އެކަށައެޅިދާނެ ކަންތަކަށެވެ.
ކުރު މުއްދަތުގައި މިހާރުގެ މާލީ ހާލަތު ރަނގަޅުކުރުމަށް އެޅިދާނެ ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރޭގަ ދަރަނި ރީސްޓްރަކްޗަރކޮށް މެނޭޖްކުރުން މުހިއްމެވެ. ރާއްޖޭގެ ދަރަނި މިހާރު ވަނީ ދެމެހެއްޓެނިވި މިންވަރަށްވުރެ މަތިވެފައެވެ. އަދި މީގެ ބޮޑު ބައެއް ހިއްސާކުރަނީ ބޭރުގެ ދަރަންޏެވެ. މި ބުރަ ދަރަނި ދޫކުރި ފަރާތްތަކާއެކު އަލުން މަޝްވަރާކޮށް، ދައްކަންޖެހޭ މުއްދަތު އިތުރުކުރުމާއި، އިންޓަރެސްޓް ރޭޓް ދަށްކުރުމާއި، ނުވަތަ ދަރަނި މަޢާފުކުރެވިދާނެ ގޮތްތަކަށް މަށްވަރާގައި ހިމެނައި ހައްލު ހޯދުން ޖެހެއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް ޗައިނާ އަދި އިންޑިޔާއިން ނަގާފައިވާ ލޯނުތަކަށް އަލުން މަޝްވަރާކުރުމަށް އިސްކަންދޭންޖެހެއްވެ.
އެހެންނޫނަމަ ރާއްޖެއިން ސައޫދީ އަރަބިއްޔާ އަދި ޔޫއޭއީ ފަދަ އިސްލާމީ ޤައުމުތަކުގެ ލުއި ލޯނާއި ހިލޭ އެހީ ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރެވިދާނެއެވެ. މި ޤައުމުތަކުން ކުރިން ވެސް ރާއްޖެއަށް ފައިސާގެ ބަދަލުކުރުމާއި މާލީ އެހީގެ ޕެކޭޖުތަކުން އެހީތެރިވެދީފައިވެއެވެ.
މިހާލަތުގައި ދެންއޮތްގޮތަކީ އައިއެމްއެފް ނުވަތަ ވޯލްޑް ބޭންކް ފަދަ ބައިނަލްއަޤްވާމީ މާލީ މުއައްސަސާތަކާ ގުޅުން ބަދަހިކޮށް ހެހީތެރެކަން ހޯދުމެވެ. މި މުއައްސަސާތަކުން ދެއްވާ ލުއި ލޯނުތަކުގެ ސަބަބުން ކުރު މުއްދަތެއްގައި ދަރަނި އަދާކުރުމުގެ ބުރަ ލުއިވެގެންދާނެއެވެ. ރާއްޖޭގެ މާލީ ހާލަތު ރަނގަޅުކުރުމަށްޓަކައި ކުއްލި މާލީ އެހީ ނުވަތަ ދަރަނި ލުއިކޮށްދިނުމުގެ ޕްރޮގްރާމްތަކަށް އެދުމަކީ ރާއްޖެއިން ކުރެވިދާނެ ކަމެކެވެ.
މީގެ އިތުރުން ރާއްޖޭގެ ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒާވް އިތުރުކުރުމަށް ބޭރުގެ ސީދާ އިންވެސްޓްމަންޓް އިތުރުކޮށް ކުރު މުއްދަތެއްގައި، ސަރުކާރަށް ޓެކްސް ލުއިދިނުމާއި އިންވެސްޓްމަންޓް ޤަވާއިދުތައް އިސްލާހުކޮށް ލުއި ކޮށްދިނުމުގެ ތެރެއިން އިންވެސްޓްމަންޓަށް ފަހި މާޙައުލެއް އުފެއްދިދާނެއެވެ. ބޭރުގެ ސީދާ އިންވެސްޓްމަންޓް އިތުރުކޮށް އިއާދަކުރަނިވި ހަކަތައާއި މަސްވެރިކަމާއި ޒަމާނީ ދަނޑުވެރިކަން ފަދަ ދާއިރާތަކަކީ ކުރިއެރުން ހޯދިދާނެ ދާއިރާތަކަށްވާތީ، މި ދާއިރާތަކަށް ބޭރުގެ ފައިސާ ލިބި، އާމްދަނީގެ އާ ވަސީލަތްތަކެއް އުފެދިގެންދާނެއެވެ. މިއާ އެއްކޮށް އިރުގެ އަލިން އަދި ވައިން ހަކަތަ އުފެއްދުން ފަދަ އިއާދަކުރަނިވި ހަކަތައިގެ ވަސީލަތްތަކަށް އިންވެސްޓްކުރުމުން، ދިވެހިރާއްޖެއިން އަގުބޮޑުކޮށް އިމްޕޯޓްކުރާ ތެލުގެ މައްޗަށް ބަރޯސާވާ މިންވަރު ކުޑަކުރެވިދާނެއެވެ. މީގެ ސަބަބުން ތިމާވެށްޓާ ރައްޓެހި ހަކަތައަށް ބޭރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ލިބުމުގެ ފުރުޞަތު ހުޅުވި، އިޤްތިޞާދީ ކުރިއެރުމާއި ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްޤީއަށް މަގުފަހިވެގެންދާނެއެވެ.
މިވަގުތު ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދު ބިނާވެފައިވާ ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާއަށް އާ ޚިދުމަތްތައް ތަޢާރަފުކުރުމާއި މަތީ ފަންތީގެ ފަތުރުވެރިކަމަށް އޮތް ބަރޯސާވުން ކުޑަކުރުމަށްޓަކައި، ރާއްޖެއަށް ތިމާވެށްޓާ ރައްޓެހި ފަތުރުވެރިކަމާއި، ސަގާފީ ފަތުރުވެރިކަމާއި، ޒަމާނީ ދަނޑުވެރިކަމުގެ ފަތުރުވެރިކަމާއި (އެގްރީ ޓޫރިޒަމް) އަދި ދުޅަހެޔޮކަމުގެ ފަތުރުވެރިކަން (މޫދު ކުޅިވަރު) އަދި މެޑިކަލް ޓޫރިޒަމް ފަދަ އާކަން ކަން ކުރިއެރުވިދާނެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ފަތުރުވެރިން އަންނަ ބާޒާރު ފުޅާވެ، ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތަށް ކުރިމަގުގައި ކުރިމަތިވެދާނެ ކާރިސާތަކާ ކުރިމަތިލުމުގެ ޤާބިލުކަން އިތުރުވެގެންދާނެއެވެ.
މީގެ އިތުރުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އޭގެ އިސްތިރާޖީ މަޤާމުގެ ބޭނުން ހިފައިގެން، އޮފްޝޯ ބޭންކިންގ، ބަންކަރިން، ފްރީ ޓްރޭޑް ޒޯން ފުޅާކޮށް ސަރަޙައްދީ މަރުކަޒަކަށް ވުމުގެ ފުރުޞަތު އެބައޮތެވެ. މިގޮތުން ބޭރުގެ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ޖަޒުބުކޮށް، ފަތުރުވެރިކަން ނޫން ދާއިރާތަކުން ލިބޭ އާމްދަނީ އިތުރުކުރެވިދާނެއެވެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖެއިން އެކްސްޕޯޓް ކުރާ ތަކެތި އިތުރުކޮށް، އެކްސްޕޯޓް ކުރާ ތަކެއްޗަށް ރަނގަޅު އަގު ހޯދުމަށްޓަކައި ވިޔަފާރީގެ ގުޅުންތައް ހަރުދަނާކުރުމަށް އިސްކަންދޭންޖެހެއެވެ.
މިސާލަކަށް މިނިވަން ވިޔަފާރި އެއްބަސްވުންތަކުގެ ބޭނުން ހިފުން މުހިއްމެވެ، ދިވެހިރާއްޖެއިން އުފައްދާ މުދަލާއި ޚިދުމަތްތަކަށް، ޚާއްޞަކޮށް ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި ޑިމާންޑް ބޮޑު މަސްވެރިކަމުގެ އެކްސްޕޯޓްތަކަށް މާކެޓް ހޯދުމަށް ފަސޭހަވާނެ ގޮތަށް މިނިވަން ވިޔަފާރި އެއްބަސްވުންތަކުގެ ބޭނުން ހިފުމަށް މަސައްކަތްކުރެވިދާނެއެވެ.
މިވަގުތު ސަރުކާރުން އިސްކަންދޭންވީ މުހިންމު އަސާސީ ވަސީލަތްތަކާއި، ޞިއްޙަތާއި ތަޢުލީމުގެ ދާއިރާތަކަށް ޚަރަދުކުރުމަށެވެ. އަދި ބޭކާރު ޚަރަދުތައް މަދުކޮށް، އިސްރާފުވާ ސަބްސިޑީ ހުއްޓާލައި ރައްޔަތުން ހޭލުންތެރިކޮށް ބަދަލުގައި، ނިކަމެތިންނަށް އަމާޒުކޮށްގެން ސަބްސިޑީ ދިނުން ބަދަލުކުރުން، މިގޮތުން ސަރުކާރުގެ މާލީ ޒިންމާތައް ލުއިކޮށް، ވަސީލަތްތައް އިންސާފުވެރި ގޮތެގައި ބެހިގެންދާނެ ގޮއްތަށް ރޭވި އަމަލުކުރުން، އަދި މިއާ އެއްކޮށް ކުރިމަގުގައި ދަރަނީގެ ހާލަތު ގޯސްވިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައި، ދިވެހިރާއްޖެއިން ބޮޑުތި ދަރަނި ނެގުމުގައި ވިސްނުންތެރިކަމާއި ރޭވުންތެރި ގޮތެއްގައި ޢަމަލުކުރާނެ އޮނިގަނޑެއް ވަރަށް މުހިއްމެވެ. މިހާރު ނެގިފަހުރި ދަރަނީގެ ބޮޑުބައެއް ސަބްސިޑީ ގޮތުގައިއާއި، މުސާރަ އަދި ޕްރޮޖެކްޓްތަކުގެ ތެރެއިން ކޮރަޕްޝަނަށް ހޭދަވެގެން ގޮސްފަވެއެވެ.
ރަނގަޅު އޮނިގަނޑެއްގެ ތެރެއިން މިސާލަކަށް ސަރުކާރުން ދަރަނި ނަގަންވާނީ މަސްވެރިކަމާއި، އިއާދަކުރަނިވި ހަކަތައާއި، ދަނޑުވެރިކަމާއި، ދެމެއެއްޓެނިވި ގެދޮރު ވެރިކަމުގެ މަޝްރޫއު ތަކާއި، ޞިއްޙީ ދާއިރާ ފަދަ ތަރައްޤީއާއި ރައްޔަތުންނަށް ބޮޑަށް ހެޔޮ އަސަރުކުރާނެ މުހިންމު މަޝްރޫޢުތަކަށް އެކަންޏެވެ. ހަމަ އެއާއެއްކޮށް ދިވެހިރާއްޖެއިން އެތެރޭގެ އާމްދަނީގެ ހަރަދު މެނޭޖުކުރުން އިސްލާހުކޮށް، ސަރުކާރުގެ ޚަރަދުތައް އެންމެ އެކަށީގެންވާ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރުމަށްޓަކައި މާލީ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުމަށް ބޮޑު އިސްކަމެއްދިނުން މުހިއްމެވެ. މިއާ އެއްކޮށް ކޮރަޕްޝަން މަދުކުރުމަކީ އިންވެސްޓަރުންނާއި ބޭރުގެ މާލީއިދާރާތަކާއި ސަރުކާރުތަކުގެ އިތުބާރު އަލުން ހޯދުމަށާއި، ސަރުކާރުގެ ޕްރޮގްރާމްތައް ހިންގުމުގައި ކާމިޔާބު ކަމާއެކު ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ.
މިކަންތަށް ތަންފީޒުކުރުމަށްޓަކައި ސަމާލުކަން ދިނުން މުހިންމުމީ މުއައްސަސާތައް ހަރުދަނާކުރުން، މީގެތެރޭގަ ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒާވް ގާތުންބެލެހެއްޓުމާއި، ދަރަނި މޮނިޓަރކޮށް އަވަސް ފިޔަވަޅުތަށް އެޅުން، އަދި ޖުމްލަ ގޮތެއްގައި މާލީ ހަރަދުގެ ރޭވުންތެރިކަން ރަނގަޅުކުރުމަށްޓަކައި މަރުކަޒީ ބޭންކާއި، ސަރުކާރުގެ އިދާރާތަކާއި، ސަރުކާރު ހިއްސާވާ ކުންފުނިތަކުގެ ހިންގުމުގެ ޤާބިލުކަން އިތުރުކުރަން ޖެހެއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ކުރިމަގުގައި ދިމާވެދާނެ މާލީ ހީނަރުކަމަކަށް ސަރުކާރަށް ރަނގަޅަށް ތައްޔާރުވެވޭނެއެވެ.
މިއާ އެއްކޮށް ހާމަކަން ބޮޑު ދަރަނި މެނޭޖްކުރުމުގެ އޮނިގަނޑެއް އެކުލަވާލުން މުހިއްމުވެ، ސާފު އަދި ހާމަކަން ބޮޑު ދަރަނި މެނޭޖްކުރުމުގެ އޮނިގަނޑެއް އޮތުމުން ކުރިމަގުގައި ނަގާ ދަރަނި ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި މެނޭޖުކުރެވޭކަން ކަށަވަރުވެ، ޤައުމުން ބޮޑު އަދަދެއްގެ ދަރަނި ނަގާ ހާލަތަކަށް ދިއުން ހުއްޓުވޭނެއެވެ.
މިހާލަތުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުން ދެ ދިމާލަކުން މަސައްކަތްކުރަން އެބަޖެހެއެވެ. ކުރު އަދި ދިގު މުއްދަތެއްގައި ދަރަނި އަލުން ރޭވުމާއި، ބޭރު ފައިސާގެ ރިޒާވް އިތުރުކުރުމާއި، ފަތުރުވެރިން އިތުރުކުރުން ފަދަ ކަންކަމަށް އަވަސް މާލީ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅަން ޖެހެއެވެ. ދުރު ރާސްތާގައި، ސަރުކާރުން އިޤްތިޞާދު ތަފާތު ދާއިރާތަކަށް ފުޅާކުރުމާއި، މާލީ އިޞްލާޙުތައް ގެނައުމަށް އިސްކަންދޭންޖެހެއެވެ.
